ที่มาของ กาแฟ

ที่มาของ กาแฟ

ที่มาของ กาแฟ ในตอนนี้ เครื่องดื่มผสมคาเฟอีนหนึ่งที่ได้รับความนิยมมาตลอดก็คือ ชาและกาแฟ ซึ่งถือได้ว่าเป็นเครื่องดื่มสำคัญที่สร้างการเปลี่ยนแปลงต่อโลกได้ไม่แพ้เครื่องดื่มอีก ๒ อย่างดังที่ได้กล่าวมาแล้วข้างต้น แล้วก็สามารถสะท้อนให้มองเห็นถึงการเปลี่ยนแปลงของโลกด้วย แนะนำ เปาบุ้นจิ้น
 
งานนิพนธ์ชิ้นนี้ก็เลยอยากพรีเซ็นท์ “กาแฟ” ในทางประวัติศาสตร์รวมทั้งความเคลื่อนไหวการดื่มกาแฟโดยย้ำเปรียบการบริโภคในทวีปเอเชียกับยุโรปและก็อเมริกา ซึ่งจะย้ำดินแดนตะวันออกกลางเป็นหลัก เพราะการที่เป็นบ้านเกิดแล้วก็แหล่งผูกขาดการค้าขายกาแฟที่สำคัญก่อนจะมีการกระจัดกระจายแหล่งปลูกกาแฟไปยังอาณานิคมตะวันตกในภูมิภาคอื่น ที่จะบอกให้เห็นถึงการกลับมาของกาแฟสู่ดินแดนถิ่นเกิดเริ่มแรกในรูปแบบใหม่ที่เปลี่ยนการบริโภคกาแฟในตะวันออกกลางไปเกือบจะอย่างสิ้นเชิง แต่ว่าเนื่องด้วยขอบเขตของการเรียนเน้นย้ำส่วนที่เกี่ยวพันกับประวัติศาสตร์ของกาแฟและก็ความเจริญการดื่มในภูมิภาคตะวันออกกลาง ก็เลยจะไม่กล่าวถึงปัญหาเกี่ยวกับการค้าขายกาแฟที่เกิดขึ้นในละตินอเมริการวมทั้งแอฟริกาเป็นหลักใหญ่ รวมทั้งข้อวิพากษ์วิจารณ์เกี่ยวกับธุรกิจค๊อฟฟี่ช็อปสตาร์บัคส์ (Starbucks) ด้วย  

 
เมล็ดกาแฟที่ไม่เหมือนกัน 

กาแฟเป็นพืชที่มีบ้านเกิดรอบๆทวีปแอฟริกา ตอนต้นนั้นกาแฟเป็นพืชป่าจนกว่าได้ถูกเอามาปลูกภายในดินแดนอาระเบีย ก่อนที่จะแพร่หลายไปยังภูมิภาคอื่นๆของโลก อาทิเช่น ละตินอเมริกา ประเทศอินเดีย รวมทั้งเอเซียอาคเนย์ ฯลฯ สายพันธุ์กาแฟนั้นมีอยู่เยอะมากนานัปการ แม้กระนั้นสายพันธุ์ที่มีการบริโภคสำคัญๆมีอยู่ ๒ สายพันธุ์ ดังเช่น คอฟเฟ่ ติดอยู่เนโฟรา(Coffea Canephora) หรือที่รู้จักในชื่อคอฟเฟ่ โรบัสตา (Coffea Robusta) SLOT ซึ่งมีต้นกำเนิดรอบๆภาคกึ่งกลางแล้วก็ตะวันตกของแอฟริกา กับคอฟเฟ่ อาราบิกา (Coffea Arabica) ซึ่งสายพันธุ์นี้มีต้นกำเนิดในเอธิโอเปียแล้วก็เยเมน 
 
ทั้งยัง ๒ สายพันธุ์นี้มีลักษณะไม่เหมือนกันน้อยเป็นสายพันธุ์อาราบิกาเป็นสายพันธุ์แรกที่มีการศึกษาและทำการค้นพบ มีช่วงเวลาเก็บเกี่ยวเร็วกว่าน้อย ปรารถนาน้ำน้อยกว่า รวมทั้งมีการปรับปรุงสายพันธุ์มากยิ่งกว่า ช่วงเวลาเดียวกันอาราบิกาก็มีการรักษายากกว่า อ่อนแอทั้งยังต่อศัตรูพืชและก็โรค แล้วก็ยังได้ผลผลิตน้อยกว่าสายพันธุ์โรบัสตา ซึ่งเป็นสายพันธุ์ที่ศึกษาค้นพบโดยคนยุโรปในปลายศตวรรษที่๑๙ มีรสชาติขมกว่า แล้วก็ปลูกมากมายในหลายประเทศทั้งยังในละตินอเมริกาประเทศอินเดีย รวมทั้งประเทศแถบเอเซียอาคเนย์อย่างเวียดนามแล้วก็ไทย๑ กาแฟอีกทั้ง ๒ สายพันธุ์นี้ได้เปลี่ยนเป็นกาแฟสายพันธุ์สำคัญที่ถูกใช้ทางด้านการค้านับจากศตวรรษที่ ๑๕ โดยสายพันธุ์อาราบิกาจะเป็นสายพันธุ์แรกที่เข้าระบบกิจการค้าตามมาด้วยสายพันธุ์โรบัสตาในศตวรรษที่ ๒๐ 

 
จากเมล็ดกาแฟสู่เครื่องดื่ม 

สำหรับในการศึกษาและทำการค้นพบกาแฟหนแรกนั้น มีหลักฐานเป็นเพียงแค่ตำนานเรื่องเล่าอยู่มาก ได้แก่ ตำนานแพะเต้น ซึ่งคือเรื่องของคนเลี้ยงแพะชาวเอธิโอเปียชื่อค้างลดี ในศตวรรษที่ ๙ ที่ศึกษาและทำการค้นพบกาแฟจากการได้รับประทานผลกาแฟภายหลังที่ได้มองเห็นแพะรู้สึกฮึกเหิมขึ้นจากการได้รับประทานผลดังที่กล่าวถึงมาแล้ว หรือจะคือเรื่องของผู้ชายชื่อโอมาร์ที่ถูกขับไล่ออกมาจากเมืองโมชา ได้ศึกษาค้นพบรวมทั้งรับประทานกาแฟเป็นของกินจนถึงสามารถรอดตายกลับมายังเมืองได้๒ฯลฯ ซึ่งหลักฐานตำนานโดยมากรับรองถึงบ้านเกิดเริ่มแรกในเอธิโอเปียเป็นหลัก PGSLOT แม้ว่าจะมีการรับรองแบบนั้น แต่ว่าขณะนั้นต้นกาแฟโดยมากมักมิได้รับความพึงพอใจใดๆก็ตามนักกระทั่งชาวอาหรับในเยเมนได้รับเอากาแฟพวกนั้นไปเผยแพร่ในดินแดนอาระเบีย 
 
เมื่อกาแฟได้ถูกนำไปเผยแพร่ในดินแดนอาระเบีย ดินแดนที่ดูเหมือนจะตอบรับกาแฟเป็นที่แรกเป็นเยเมน ในช่วงปลายศตวรรษที่ ๑๔ ถึงต้นศตวรรษที่ ๑๕ ก่อนที่จะกาแฟได้เปลี่ยนเป็นเครื่องดื่มในหมู่ประชาชน กาแฟจำนวนมากเป็นของกินทางศาสนาของกรุ๊ปผู้เชื่อถือนิกายซูฟี โดยการบดเม็ดกาแฟ เพื่อใช้กำจัดความง่วงหงาวหาวนอนในระหว่างการดำเนินพิธีทางศาสนาในยามค่ำคืน รวมทั้งเพื่อใช้เป็นยาเสริมความรู้ความเข้าใจสำหรับการเข้าถึงพระผู้เป็นเจ้า แม้ว่าจะมีคนนำทางนิกายคิดนำเม็ดกาแฟมาปรุงเป็นน้ำกาแฟ แต่ว่าชาวเยเมนก็ไม่ค่อยนิยมดื่มมากแค่ไหน ทั้งยังยังนิยมการกินด้วยแนวทางบดเม็ด หรือไม่ก็นำเปลือกผลกาแฟมาชงเป็นชา แล้วก็เอามาดื่มร่วมกับใบกาต (Khat)๓ 
 
เนื่องมาจากกาแฟเป็นพืชป่าในดินแดนเอธิโอเปียที่ชาวอาหรับปรารถนามากยิ่งขึ้นทำให้เกิดอาการชาวอาหรับเยเมนนำกาแฟมาปลูกรอบๆแนวเขาทางภาคเหนือของเยเมน ซึ่งไม่เพียงแค่เป็นการนำกาแฟมาตอบโจทย์ในสิ่งที่ต้องการของคนเราแค่นั้น พื้นที่ดังที่กล่าวมาข้างต้นยังสมควรต่อการปลูกกาแฟอีกด้วย กาแฟที่มีถิ่นเกิดมาจากแอฟริกานี้ก็เลยขึ้นชื่อว่า อาราบิกา เมื่อมันถูกนำเข้าสู่ยุโรปอันจะเอ่ยถึงถัดไป การที่กาแฟได้ถูกเอามาปลูกลงในเยเมนนี้ทำให้เมืองท่ามอคคา (Mocha)  PG SLOT ซึ่งเดิมเป็นท่าเรือที่ขนส่งกาแฟไปทั่วอาระเบียและก็ส่งค้าในยุโรปคราวหลัง และก็ทำให้เยเมนสามารถผูกขาดแนวทางการขายกาแฟได้เป็นระยะเวลานานถึง ๒ ศตวรรษครึ่ง ก่อนที่จะสูญเสียการมัดขาดให้แก่ชาติยุโรป 
 
ราวปี คริสต์ศักราช ๑๕๐๐ กาแฟได้แพร่ขยายไปทั่วอีกทั้งแหลมอาระเบียไปพร้อมด้วยผู้เชื่อถือนิกายซูฟีทั้งยังในไคโร ดามัสกัส รวมทั้งเมกกะ ซึ่งคนที่ดื่มกาแฟจำนวนมากยังคงจำกัดขอบเขตอยู่แม้กระนั้นในกลุ่มผู้เชื่อถือนิกายนี้ที่ชอบรวมตัวกันดื่มรอบๆศาสนสถานหรือลานกว้างต่างๆในขณะนี้ แล้วก็เป็นเครื่องดื่มทั่วๆไปในกลางคืนตอนเทศกาลรอมดอน กาแฟได้ถูกนำไปเกี่ยวพันกับท่านนะบีมะหะหมัดโดยอ้างถึงตำนานแหล่งกำเนิดของกาแฟ ซึ่งท่านนะบีได้รับเม็ดกาแฟจากเทวทูตกาเบียลมาเป็นเครื่องดื่มของอิสลามแทนที่เหล้าองุ่นที่เป็นข้อกำหนดทางศาสนาดังจะมองเห็นได้จากคำว่า กาแฟ ในภาษาอาหรับว่า Qahwah ที่เป็นคำใช้เรียกแทนคำว่า เหล้าองุ่น การที่กาแฟได้ถูกเอามาเกี่ยวเนื่องกับอิสลาม ทำให้การดื่มกาแฟแพร่ระบาดไปพร้อมกันกับการเปิดเผยแผ่อิสลามในประเทศอินเดียแล้วก็เอเซียอาคเนย์ดังเช่นว่าอินโดนีเซียก่อนที่จะมีการกระจัดกระจายกาแฟโดยชาวตะวันตก 

ความนิยมของกาแฟ

 
เมื่อถึง คริสต์ศักราช ๑๕๑๐ กาแฟก็ได้แปลงสถานะจากเครื่องดื่มทางศาสนาเป็นเครื่องดื่มทางด้านสังคมเยอะขึ้นเรื่อยๆ มีร้านขายกาแฟหรือ Coffee-house ในดินแดนตะวันออกกลางได้เกิดมากมาย แม้กระนั้นด้วยเหตุว่ามีการแย้งเกี่ยวกับผลพวงของกาแฟที่มีความผิดในสิ่งที่ไม่อนุญาตทางอิสลาม และก็แม้จะไม่เป็นข้อบังคับทางศาสนา แม้กระนั้นชนชั้นดูแลในเมืองใหญ่ๆก็มีความคิดเห็นว่า ร้านขายกาแฟเป็นแหล่งมั่วของคำนินทา คำบอกเล่าเสียดสีด้านการเมือง คาสิโน รวมทั้งแหล่งการเดิมพันทำให้มีการกำจัดค๊อฟฟี่ช็อปพวกนั้นหลายชิ้น จนกระทั่งเมื่อถึงตอนโดยประมาณกึ่งกลางศตวรรษที่ ๑๖ ภายหลังความพากเพียรสั่งปิดค๊อฟฟี่ช็อปล้มเหลวทำให้มีค๊อฟฟี่ช็อปที่แรกเปิดขึ้นในเมืองดามัสกัส ตามมาด้วยค๊อฟฟี่ช็อปตามเมืองใหญ่อีกหลายที่ ดังเช่นว่า เมกกะ อิสตันบูล แล้วก็ไคโร ฯลฯ ร้านค้ากลุ่มนี้จะแปลงเป็นปัจจัยหลักต่อการแพร่ไปการดื่มกาแฟในยุโรป 
 
การปรุงกาแฟตอนนี้ มีการคาดคะเนว่า ในศตวรรษที่ ๑๕ คนนำทางนิกายซูฟีในเมืองท่ามอคคาเป็นคนคิดค้นการคั่ว การบด แล้วก็การชงกาแฟ การชงกาแฟในขณะนี้จะใส่กาแฟลงไปก่อนแล้วและก็ตามด้วยน้ำสุกเดือด เพื่อสร้างกลิ่นที่น่าสนใจของกาแฟแล้วก็ก่อนจะมีการผลิตน้ำสะอาดพอเพียง การต้มก็เลยเป็นขั้นตอนการหนึ่งที่จะสร้างความมั่นใจในความสะอาดของน้ำ แต่ว่ากาแฟที่ชงขึ้นนั้นยังไม่มีการกรองเอากากกาแฟออก SLOT ทำให้กาแฟมีลักษณะข้นแล้วก็ขม ทั้งๆที่มีการปลูกอ้อยในดินแดนตะวันออกกลางรวมทั้งผลิตน้ำตาลที่รับมาจากประเทศอินเดียกว่าร้อยปีกลายการรู้จักกาแฟ แต่ว่าก็ไม่มีการเติมน้ำตาลผสมลงในกาแฟ และการเติมนมด้วย จากการมีคำกล่าวอ้างว่า เป็นต้นเหตุของโรคเรื้อนแม้เอามาผสมกับกาแฟ แต่ก็มีการเพิ่มกระวานลงในกาแฟบ่อยมาก รวมทั้งมีการใส่ฝิ่นกับกัญชาลงไปแกว่งไกวในน้ำกาแฟด้วย  

 
ผงกาแฟที่เปลี่ยนการบริโภค 

ถึงแม้ว่าเทคโนโลยีต่างๆจะก่อให้การดื่มกาแฟมีความละเอียดลออมากขึ้นเรื่อยๆในสหรัฐ แต่ว่าเทคโนโลยีสำคัญที่มีผลต่อความเคลื่อนไหวการดื่มกาแฟไปทั่วทั้งโลกเป็นการคิดค้นกาแฟสำเร็จรูป ซึ่งกาแฟนี้มีต้นเหตุมาจากการดึงน้ำออกมาจากกาแฟที่ปรุงเสร็จแล้ว โดยการพ่นผ่านอากาศร้อนให้น้ำระเหยออกไปจนกระทั่งเหลือแค่ผงกาแฟ กาแฟชนิดนี้ได้มีการสร้างสรรค์ขึ้นในปี คริสต์ศักราช ๑๙๐๑ โดยนักวิทยาศาสตร์คนประเทศญี่ปุ่นสถานที่สำหรับทำงานในรัฐชิคาโกชื่อ ซาโตริ ค้างโต้ แต่ว่าคนที่ปรับปรุงและก็ทำให้กาแฟสำเร็จรูปเข้าระบบการค้าขายเป็นจอร์จคอนสแตนต์ หฝ่าส์ วอชิงตัน  บาคาร่า (George Constant Louis Washington) ในชื่อแบรนด์ จอร์จ วอชิงตัน หรือ G. Washington CoffeeŽ ซึ่งกาแฟของเขาในตอนนี้เป็นผลิตภัณฑ์เพียงแค่แบรนด์เดียวที่เป็นกาแฟสำเร็จรูป แม้กระนั้นเพราะมีพูดว่ากาแฟสำเร็จรูปมีคุณภาพด้อยกว่า มีรสชาติห่วยแตก และไม่มีอะไรแปลกใหม่นักทำให้กาแฟสำเร็จรูปในทีแรกๆไม่ค่อยเป็นที่นิยม ก่อนจะมีผู้สร้างรายอื่นๆเริ่มผลิตกาแฟสำเร็จรูปมากยิ่งขึ้นวันหลังสงครามโลกครั้งที่ ๑ ภายหลังที่กาแฟสำเร็จรูปของเขาสามารถสร้างความชื่นชอบให้แก่ทหารในสนามรบ 
 
หากแม้กาแฟสำเร็จรูปของเขาจะได้รับสัมปทานขายเป็นเสบียงกรังให้กับกองทัพสหรัฐในตอนสงครามโลกครั้งที่ ๑ แม้กระนั้นก็ปราชัยการมัดขาดสัมปทานในตอนสงครามโลกครั้งที่ ๒ โดยบริษัทที่จะแปลงเป็นผู้เผยแพร่กาแฟสำเร็จรูปไปทั้งโลกรวมทั้งสร้างการเปลี่ยนแปลงสำหรับในการดื่มกาแฟเป็นเนสเล่ (Nestle) ซึ่งจัดตั้งขึ้นในประเทศสวิตเซอร์แลนด์ ปี คริสต์ศักราช ๑๘๖๐ โดยชาวเยอรมันชื่อ เฮนรีเนสเล่ (Henri Nestle) ซึ่งขณะนั้นเขาเป็นเภสัชกรอยู่ 

ในระยะแรกๆบริษัทเนสเล่จะเน้นย้ำสินค้าเกี่ยวกับนมอย่างนมผง เนย แล้วก็ของกินเด็กแรกเกิด มีการขยายโรงงานไปตั้งในสหรัฐ อังกฤษ เยอรมนี แล้วก็ประเทศสเปน จวบจนกระทั่งจบสงครามโลกครั้งที่ ๑ เมื่อผู้ซื้ออยากสินค้าเกี่ยวกับนมมากยิ่งขึ้น คาสิโน บริษัทก็ได้ผันตัวไปผลิตนมแทน และก็ถัดมาก็ได้ทำกิจการค้าผลิตช็อกโกแลต แต่ว่าผลพวงของเศรษฐกิจตกต่ำ ทำให้บริษัทเนสเล่มีการย้ายโรงงานผลิตไปยังประเทศด้อยพัฒนาโดยเฉพาะอย่างยิ่งประเทศในแถบละตินอเมริกาอย่างบราซิลที่เป็นแหล่งผลิตกาแฟรายใหญ่ที่สุดในโลก ซึ่งกำลังเจอปัญหาภาวะเศรษฐกิจตกต่ำในตอนปี คริสต์ศักราช ๑๙๑๗–๒๓ จากหลายต้นสายปลายเหตุ ตัวอย่างเช่น สภาวะหนาวเย็นร้ายแรงในบราซิล การจำกัดพื้นที่การขนสินค้า และก็สิ่งที่ต้องการผลิตภัณฑ์การกสิกรรมอื่นๆแทนที่กาแฟ ในปี คริสต์ศักราช ๑๙๓๐ เนสเล่แก้ไขปัญหาราคากาแฟถดถอยของบราซิล โดยผู้ที่มีความชำนาญด้านกาแฟของบริษัท แมกซ์ มอร์เกนธาเลอร์ (Max Morgenthaler) กับผู้มาร่วมงานของเขาได้ใช้เวลา ๗ ปี สร้างสรรค์สินค้ากาแฟที่รู้จักไปทั้งโลกเป็นเนสคาเฟ่ (Nescafe) หรือเนสกาแฟตามคำที่พูดบ่อยจนติดปากของคนประเทศไทย 
 
แต่ว่าเนสกาแฟบางทีก็อาจจะมีชื่อเสียงช้ากว่านี้ถ้าเกิดว่าไม่มีสงครามโลกครั้งที่ ๒ เกิดขึ้น ซึ่งกาแฟสำเร็จรูปแบรนด์นี้กับอีกหลายแบรนด์ได้แพร่ไปไปยังภูมิภาคต่างๆทั้งโลกผ่านการรบของทหารสหรัฐอเมริกา ในขณะที่กาแฟคั่วสดกำลังเจอกับปัญญาใหญ่สำคัญ เนื่องมาจากหลักการการตรึงราคาผลิตภัณฑ์ของหน่วยงานจัดแจงบริหารราคาผลิตภัณฑ์(Office of Price Administration หรือOPA) ทำให้ราคากาแฟคั่วสดแพงถูกกว่าราคาที่จะต้องเป็นจริง ในช่วงเวลาที่อัตราค่ายังชีพของคนงานในประเทศแถบละตินอเมริกาเพิ่มสูงมากขึ้น นำมาซึ่งการทำให้เกษตรกรไร่กาแฟไม่สามารถที่จะจ่ายค่าแรงให้กับคนงานได้ การปฏิบัติการก็เลยหยุดชะงักลงจากการขาดแคลุกลี้ลุกลนแรงงาน สล็อต ยิ่งกว่านั้นเกษตรกรบางประเทศในอเมริกากึ่งกลางยังสะสมเม็ดกาแฟไว้รอคอยขายในราคาที่ดีมากกว่าราคาที่ถูกควบคุมนี้ หรือเลือกที่จะขายเม็ดกาแฟคุณภาพไม่ดีไปก่อน สิ่งพวกนี้ทำให้ผลิตผลกาแฟที่มีคุณภาพดังที่ผู้ซื้ออยากมีจำนวนน้อยลงเป็นอย่างมาก เมื่อ OPA ยกเลิกมาตรการตรึงราคาผลิตภัณฑ์ในปี คริสต์ศักราช ๑๙๔๖ กาแฟคั่วสดที่มีคุณภาพก็เลยราคาแพงสูงมากขึ้นอย่างยิ่งอย่างกาแฟจากท่าเรือซานโตสในบราซิลแพงมากถึง ๒๕ เซ็นต์ต่อปอนด์ และก็ราคากาแฟจะราคาแพงสูงมากขึ้นอีกเรื่อยตามอัตราเงินเฟ้อข้างหลังสงครามโลกครั้งที่ ๒ ทั้งในตอนปี คริสต์ศักราช ๑๙๔๖–๕๐ กาแฟจากละตินอเมริกาก็มีการขาดขึ้นจากการที่พื้นดินปลูกกาแฟขาดความอุดมสมบูรณ์รวมทั้งศัตรูพืช เว้นแต่ราคาที่สูงขึ้นเรื่อยถึง ๘๐ เซ็นต์ต่อปอนด์ ในปีคริสต์ศักราช ๑๙๕๐ แล้ว กาแฟคั่วสดจำต้องพบเจอการแข่งขันชิงชัยจากเครื่องดื่มจำพวกใหม่ที่ดังขึ้นในตอนสงครามโลกครั้งที่ ๒หมายถึงน้ำอัดลมแบรนด์วัวค้าง–วัวลาแล้วก็เป๊ปซี่ ซึ่งได้แพร่ระบาดไปทั้งโลกไปพร้อมทั้งทหารสหรัฐทั้งยังในตอนสงครามโลกครั้งที่ ๒ และก็ตอนสงครามเย็น 

อัพเดทล่าสุด : 1 กรกฎาคม 2021 (ข้อมูลล่าสุดปี 2021)